Cmentarze żydowskie w województwie świętokrzyskim

   Pochodzące z języka niemieckiego słowo "kirkut" na określenie cmentarza żydowskiego, początkowo używane w Galicji, przyjęło się na terenie całego kraju. W języku hebrajskim cmentarze określano jako "dom życia", "dom grobów" lub "dom życia wiecznego".

   W religii żydowskiej niezwykle istotną jest zasada nienaruszalności grobu. Niemożliwa więc jest również likwidacja cmentarza. Dla Żydów największe znaczenie ma to co kryje ziemia a nagrobki (macewy) mają znaczenie wtórne, choć otaczane są należnym szacunkiem. Macewa swym kształtem nawiązuje do bramy, jako symbolu przejścia z życia ziemskiego do życia w innym świecie. Na groby nie przynoszono kwiatów i nie zapalano zniczy, choć przenikanie kultur powoli zaciera tą różnicę. Często widywane, ułożone na macewach kamyki, są prastarym zwyczajem wyrażania szacunku dla zmarłego, wywodzącym się z dawnych czasów, gdy zwłoki grzebano na pustyni pod pryzmą kamieni. Zamieszczana na macewach ornamentyka i epitafia mają swoją bogatą symbolikę. Większość macew jest zorientowana w kierunku wschodnim lub w stronę bramy cmentarnej.

   Na cmentarzach żydowskich obowiązywał podział terenu na część męską, żeńską i dziecięcą. Często w pobliżu wejść na cmentarz chowano osoby szczególnie ważne i zasłużone dla miejscowej społeczności - rabinów i cadyków. Ich groby sytuowano w ohelach, budowlach o prostej architekturze i skromnym wyposażeniu. Wg religii żydowskiej na terenie cmentarza mężczyźni powinni nosić nakrycie głowy, okazując w ten sposób szacunek zmarłym i nie urażając innych osób odwiedzających kirkut.

   Przedwojenne województwo kieleckie zajmowało obszar od Częstochowy, Zawiercia i Sosnowca na zachodzie po linię Wisły na wschodzie, oraz od Opoczna, Radomia i Kozienic na północy po Olkusz i Miechów na południu. Ścieżka przedstawia zachowane cmentarze a również tylko miejsca po byłych kirkutach w obrębie obecnego województwa świętokrzyskiego. Nie jest wykluczone że z czasem obejmie teren byłego woj. kieleckiego.

  Na zdjęciu jedna z macew kirkutu w Wąchocku. Charakterystyczne ułożenie dłoni, w kulturze żydowskiej symbolizuje Kohenów, zmarłych wywodzących się z biblijnego rodu arcykapłana Aarona pełniącego służbę w Świątyni Jerozolimskiej. Symbol zamieszczany na grobach rabinów i cadyków.