Zapraszam na wycieczkę po Murowanej Goślinie moich wspomnień.

Murowana Goślina (niem. Murowana Goslin) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Murowana Goślina. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

Murowana Goślina położona jest na zboczach doliny rzeczki Trojanki (OP854X), którą dawniej nazywano Goślinką, Wełnianką lub Czarną Wełną, niedaleko jej ujścia do Warty. Temu usytuowaniu zawdzięcza swój wydłużony, wrzecionowaty kształt z tradycyjnym rynkiem.

Murowana Goślina była początkowo osadą zlokalizowaną na wzgórzu i nazywała się Górką, a później Gośliną. Nazwa Goślina wywodzi się od imienia Gostl (gościa – obcego przybysza, woja, rycerza), który obdarowany został włością goślińską za zasługi dla państwa. Później miasto zwane było Gośliną Templi względnie Gośliną Kościelną.

Ród rycerski fortyfikując swą siedzibę wzniósł około 1200 r., za drewnianym częstokołem obok drewnianego kościoła wieżę mieszkalną z granitowych ciosów. Spowodowało to zmianę nazwy osiedla z Gośliny Templi (Kościelnej) na Murowaną Goślinę. W XIII w. cała dolina pomiędzy prawym brzegiem Warty a rzeką Wełnianką (dzisiejszą Trojanką) należała do Gostlów i Murowana Goślina rozwijała się wzdłuż nowego szlaku handlowego z Poznania na północ do Nakła.

Data nadania praw miejskich nie jest znana. Pierwsza wzmianka pochodzi jednak z 1355 r. W szeregu publikacji określa się, że musiało to nastąpić przed 1389 r., za panowania Władysława Jagiełły. Wtedy to bowiem i w dwa lata później występuje w źródłach historycznych wójt Andrzej z Górki, a w 1391 r. mieszczanin gośliński Staszek. Miasto przejęło wtedy funkcję grodu kaszteleńskiego (po Radzimiu).

Murowana Goślina była miastem prywatnym, w ciągu dziejów bardzo często zmieniającym swoich właścicieli. Od 1593 roku właścicielem miasta był Jan Rozdrażewski, który nadał przywileje oraz herb "Doliwa". W 1605 r. zastąpiono stary, drewniany kościółek świątynią murowaną, jednonawową, którą dobudowano do dwupiętrowej, czworokątnej wieży. Sama nawa od strony wschodniej posiadała niższą półkolistą absydę, nakrytą dachem półstożkowym. W roku 1651 – właścicielem Murowanej Gośliny został Jan Leszczyński. W rękach Leszczyńskich została Murowana Goślina do roku 1694. W latach 1724-1726 ks. Filip Woliński dobudował w miejsce absydy prezbiterium, zaprojektowane przez architekta Pompeo Ferrari. Od zachodu nawa przylegała do już istniejącej wieży wywyższonej o piętro nad chór i poddasze na dzwony. Miasto było wielokrotnie niszczone i nawiedzane przez epidemie morowego powietrza.

W XVII w., za dziedzictwa Gurowskich Murowana Goślina stała się ośrodkiem dobrobytu i zamożności mieszkańców. Gurowski zaludnił swoje dobra, sprowadzając licznych rzemieślników. W 1736 roku Melchior Gurowski założył Hamer (dzisiejszy Raduszyn), gdzie znajdował się zakład hutniczy żelaza, wyrabiano papier, olej, mielono zboże. Powstały także w pobliżu starych wsi osady na prawie holenderskim, tak zwane olendry. W 1752 roku założono nową ulicę Zamkową (dzisiejsza Kochanowskiego) i otwarto szkołę. W 1763 cech garncarski otrzymał prawa i przywileje, zawarte w dwudziestu rozdziałach.

W 1782 pozwolono osiedlić się tutaj Żydom (OP854W, OP4FF0). W 1785 roku król Stanisław August nadał miastu przywileje na jarmarki i wtedy też osiedlili się tutaj sukiennicy. W 1793 roku miasto przeszło pod panowanie pruskie. Liczyło wtedy 903 mieszkańców oraz 99 domów. Główna ulica była wybrukowana, a na Warcie znajdował się prom należący do właściciela miasta. Mieszczanie nadal trudnili się rzemiosłem i handlem, tylko niewielu zajmowało się rolnictwem.

W 1807 roku Murowana Goślina została włączona do powiatu obornickiego i weszła w skład Księstwa Warszawskiego, a w 1815 roku znalazła się w obrębie Księstwa Poznańskiego.

W 1817 roku wielki pożar zniszczył większą część miasta co było powodem przeniesienia wielu rodzin do innych miejscowości. Napłynęło wielu przybyszów z różnych stron, którzy nabywali działki "pożydowskie". Zaczęli stawiać domostwa przeważnie z niewypalanej cegły, które przetrwały do dnia dzisiejszego w starej zabudowie.

W 1830 r. rozpoczęto rozbudowę kościoła parafialnego św. Jakuba (OP852T). Rozebrano wieżę i przedłużono nawę o całą jej pierwotną długość. Ciosy kamienne z rozebranej wieży wykorzystano na fundamenty i ścianę szczytową od strony zachodniej. Dobudowano również do pierwotnej nawy zakrystię. W XIX wieku pobudowano wieżyczkę na stromym dachu prezbiterium oraz wolno stojącą 3 kondygnacyjną dzwonnicę. Cały obiekt kościoła otoczono murem z 2 bramami.

W 1833 roku powstał pierwszy zarys gminy. Ziemia goślińska została podzielona na wójtowstwo Murowana Goślina i Długa Goślina. Część północna oraz kilka wiosek, np. Uchorowo i Szymankowo weszły w skład wójtowstwa Pacholewo. Dobra goslińskie zmieniały swoich właścicieli. W 1841 roku dobra te nabył Hans Karol von Winterfeld. Został wtedy wzniesiony pałac dla Winterfeldów w parku miejskim, który w drugim półroczu XIX wieku przebudowano. Pałac ten znajduje się w parku przy ulicy Poznańskiej. Park pochodzi z XIX wieku, rosną w nim okazałe drzewa, między innymi 700-letni cis o pięciu pniach (OP84WF).

W 1842 roku Murowana Goślina posiadała 196 domów i 1554 mieszkańców.

W okresie Wiosny Ludów (1848 r.) na ziemi goslińskiej działał złożony z chłopów i mieszczan oddział powstańców, który paraliżował komunikację z Wielkopolską północną.

10 lipca 1859 roku urodził się w Murowanej Goślinie wielki hellenista Bonawentura Graszyński, nagrodzony wysokim, greckim odznaczeniem państwowym. W drugiej połowie XIX w. mimo klęsk żywiołowych, życie gospodarcze rozwijało się. Widoczny był rozwój rzemiosła, usług, handlu oraz rolnictwa ponieważ sprzyjało temu położenie geograficzne miasta, zlokalizowanego na szlaku komunikacyjnym z Poznania na północ. Wzrastała świadomość społeczna i patriotyzm ludności polskiej. Powstały liczne instytucje i stowarzyszenia, w których Polacy zrzeszają się i działają. Były to: Polska Kasa Pożyczkowa (Bank ludowy; powstał w 1873 r.), Ochotnicza Straż Pożarna (1888 r.), Rzemiosło zrzeszone w cechach, których działalność później uwieńczona została założeniem Towarzystwa Przemysłowców (1904 r.), a w odniesieniu do rolnictwa – założeniem Kółka Rolniczego (1905 r.). W latach 1895-1897 według księgi adresowej handlu i przemysłu polskiego w Murowanej Goślinie działało 50 rzemieślników. Istniały kółka śpiewacze oraz amatorskie zespoły teatralne i muzyczne. Istniała już wówczas Biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych.

W 1901 roku oddano do użytku kolej żelazną (OP852U), przez co miasto uzyskało bezpośrednie połączenie do Poznania i do Wągrowca. Na przełomie lat 1902-1903 założono instalację gazową, a w roku 1935 rozpoczęto elekryfikację.

Rozwój miasta przerwany został z chwilą wybuchu pierwszej wojny światowej, a później powstania wielkopolskiego. Wielu mieszkańców brało udział w walkach na wszystkich frontach. Zubożała i wyniszczona Murowana Goślina z trudem odbudowała się w okresie niepodległego dwudziestolecia Polski. Stanowiła wówczas zaplecze usługowe dla okolicznego rolnictwa. Działało ówcześnie wiele różnych organizacji i stowarzyszeń świeckich i kościelnych – przykładowo w 1921 roku powstaje Klub Sportowy "Concordia", a w 1926 – Chór Kościelny.

We wrześniu 1939 r. zawiązała się "Obrona Cywilna" skłądająca się z 40 uzbrojonych ochotników, która zmusiła do wycofania się niemieckiego patrolu i ostrzelała niemieckich saperów naprawiających most na Warcie. Już w pierwszych miesiącach wojny rozstrzelano 14 gośliniaków (OP48D1), a 85 wywieziono do obozów koncentracyjnych, z których 54 już nie powróciło. Na frontach zginęło 45 żołnierzy, a liczne rodziny polskie przeniesiono. Cztery osoby zginęły w Katyniu.

Wyzwolenie Murowanej Gośliny spod okupacji miało miejsce 21 stycznia 1945 roku, a już 23 stycznia zorganizowana została Milicja Obywatelska. Rozpoczęto organizowanie na nowo życia społecznego i gospodarczego. W ciągu następnych 40 lat liczba ludności miasta podwoiła się i wynosiła 4540 osób. Spowodowało to powstanie nowych osiedli domków jednorodzinnych, osiedla pracowników Leśnego Zakładu Doświadczalnego, a także budownictwa spółdzielczego.

• Rzymskokatolicki kościół parafialny, Goślińska Fara pw. św. Jakuba (OP852T), usytuowany na rynku w starej części miasta – powstał w roku 1605. Barokowe prezbiterium pochodzi z 1717 r. i jest dziełem Pompeo Ferrariego. Wewnątrz rzeźby gotyckie, obrazy z XVIII w., na ścianie zewnętrznej renesansowa płyta nagrobna z XVI w. wojewodziny Urszuli z Ostrorogów Lwowskiej, zm. w 1575 r.
• Kościół rzymskokatolicki pw. św. Ducha (OP84WE) – poewangelicka, zbudowana w latach 1784-1803 świątynia jest przykładem architektury klasycystycznej.
• Pozostałości po pałacu Winterfeldów w parku miejskim (OP84WF) – zbudowany w stylu klasycystycznym w 1841 r., przebudowany w drugiej połowie XIX w.
• Izba Regionalna Ziemi Goślińskiej.

Jako ciekawostkę można podać, że Murowana Goślina miała miejską gazownię i gazowe oświetlenie wcześniej niż Poznań.

Przy świątyni i dalej w kierunku Poznania prowadzi szlak pątniczo-kulturowy, Wielkopolska Droga św. Jakuba – odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii.

Źródło: Wikipedia.

----

Dawniej do geościeżki należały zarchiwizowane już kesze:

MurGos 700-letni cis 
MurGos dworzec 
MurGos Kazeina 
MurGos kino "Zorza" 
MurGos kościół św. Jakuba 
MurGos młyn 
MurGos zbór ewangelicki