Ze zbiorów Muzeum Etnograficznego im. S. Udzieli w Krakowie - fot. M. Wąsik (fot. nr. 1,7,8)
Ze zbiorów Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu - fot. P. Husarz (fot. nr. 2,3)
Ze zbiorów Muzeum Etnograficznego im. F. Kotuli w Rzeszowie - fot. G. Stec (fot. nr. 4,5,6)
Ze zbiorów Muzeum w Przeworsku Zespołu Pałacowo-Parkowego - fot. K. Ignas (fot. nr. 9-12)

Region przeworski jest jednym z najbardziej interesujących obszarów Polski pod względem tradycji i zwyczajów związanych z Wielkanocą, w tym szczególnie tradycji malowania pisanek. W tym regionie malowanie pisanek miało nie tylko charakter religijny, ale również głęboko zakorzeniony wymiar społeczny i kulturowy. Tradycja ta, sięgająca co najmniej X wieku, była szczególnie ważna w okresie Wielkiego Tygodnia.

Pisanki w regionie przeworskim

Pisanki w regionie przeworskim były malowane przede wszystkim w domu, a ich przygotowanie było związane z obecnością dzieci, które niosły pisanki do poświęcenia. Tradycja ta była także bardzo związana z cyklicznością produkcji jajek w okresie przed wielkanocnym, gdy kury zaczynały intensywnie znosić jaja. Przeworsk to region, w którym malowanie pisanek stało się integralnym elementem obrzędów wielkanocnych. Pisanki były barwione na wiele różnych sposobów, z wykorzystaniem naturalnych barwników, takich jak łupiny cebuli, kwiaty malwy czy kora dębu, a także bardziej nowoczesnych barwników syntetycznych.

Techniki zdobienia pisanek

W regionie przeworskim występowały różne techniki zdobienia jajek. Do najpopularniejszych należały:

1. Technika woskowa - polegała na nanoszeniu woskiem wzorów na jajku, a następnie zanurzaniu go w barwnikach. Wzory były zazwyczaj proste, geometryczne, ale także przedstawiające motywy roślinne i zwierzęce.
2. Rytowanie i skrobanie - wzory były wycinane ostrymi narzędziami, tworząc bardzo precyzyjne linie i detale, często przedstawiające sceny roślinne lub zwierzęce.
3. Wytrawianie - polegało na nanoszeniu kwasu na jajko, co pozwalało uzyskać bardzo wyraziste wzory. W tym przypadku stosowano kwas solny (tzw. zajzajer).
4. Technika aplikacji - polegała na oklejaniu jajek materiałami, bibułą lub papierem.

Pisanka jako symbol życia i ochrony

W regionie przeworskim, podobnie jak w wielu innych częściach Polski, pisanka była symbolem życia, odrodzenia i ochrony. Jajko, jako symbol nowego życia, stanowiło integralny element obrzędów wielkanocnych. Poświęcone pisanki były przechowywane jako ozdoba, a niejednokrotnie były także wykorzystywane do ochrony domostw, np. poprzez rzucanie skorupkami jaj na dach, by zapewnić szczęście i ochronę przed pożarem.

Dzielenie się pisankami i inne tradycje

Pisanki w regionie przeworskim miały także wymiar społeczny i stanowiły dar, który był przekazywany innym. W szczególności dziewczęta dawały pisanki kawalerom, a także obdarowywały nimi strażaków czy osoby bliskie. Pisanki były też często wykorzystywane w obrzędach związanych z odwiedzinami w domach, gdzie rozdawano je dzieciom lub gościom.

Zwyczaj składania pisanek na grobach zmarłych jest również charakterystyczny dla regionu przeworskiego. Pisanka stanowiła wówczas symboliczny gest, mający na celu uczczenie zmarłych i podkreślenie nadziei na życie wieczne. W szczególności na cmentarzach pozostawiano nie tylko pisanki, ale także zielony owies, który miał symbolizować odrodzenie.

Tradycja malowania pisanek w regionie przeworskim była nie tylko aktem artystycznym, ale także głęboko zakorzenionym elementem religijnym, kulturowym i społecznym, który z biegiem lat łączył lokalną ludność z historią, wiarą oraz codziennym życiem.

Współcześnie w regionie tym nadal istnieją osoby, które specjalizują się w malowaniu pisanek, a ich prace stanowią cenne elementy dziedzictwa kulturowego. W muzeach regionalnych, takich jak Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie, można podziwiać tradycyjne pisanki, które zachowały się w zbiorach, będąc świadectwem tej pięknej tradycji¹.

Zadanie:

Etap I  - do etapu I prowadzą koordynaty początkowe. Należy odnaleść cyfrę wykonaną z metalowego przedmiotu A
Etap II - odczytać cyfrę B

Współrzedne finałowe uzyskamy podstawiajac dane do poniższego wzoru:

N 49°59.1A1' E 022°32.B2'

Cache. Skrzyneczka znajduje się na terenie ogólnodostępnym. Proszę odkładać przedmioty w miejsca gdzie zostały odnalezione.Proszę zazabrać coś do pisania. W trazie trudności ze znalezieniem służę pomocą. Brak wpisu w fizycznym logbooku może skutkować usunięciem wpisu cyfrowego. 

Życzę przyjemnych i udanych poszukiwań.

Źródło:
[1] Katarzyna Ignas: „Od Wstępnej Środy do Zielonych Świątek: obrzędowość wiosenna regionu przeworskiego”,  Muzeum w Przeworsku Zespół Pałacowo-Parkowy, Przeworsk 2023, s. 33-44.